Kajian menunjukkan 60% syarikat startup di Malaysia gagal dalam tempoh lima tahun pertama. Di Amerika Syarikat pula (yang cukup terkenal melahirkan banyak startup berjaya) walaupun statistiknya adalah lebih baik berbanding Malaysia, turut melaporkan 45% startup gulung tikar dalam tempoh lima tahun pertama.
Fenomena ini mencerminkan cabaran besar yang dihadapi oleh usahawan baharu dalam membina dan memastikan model perniagaan mereka mampu bertahan dalam pasaran yang semakin kompetitif. Dalam dunia perniagaan yang penuh dengan rintangan, semangat yang berkobar-kobar sahaja semestinya tidak mencukupi.
Apa Itu Startup?
Secara ringkasnya, startup merupakan syarikat ataupun perniagaan yang baru bermula. Ia dikategorikan sebagai syarikat yang sedang berada di peringkat awal jangka hayat perjalanan perniagaan – atau lebih mudah ceritanya ialah syarikat yang baru nak bertapak.
Menurut Reez Nordin, seorang pemodal teroka (venture capitalist) daripada Kembara Kapital yang diwawancara Ekonomi Rakyat baru-baru ini, apa-apa jenis perniagaan yang baru bermula pun boleh dikira sebagai startup. Walau bagaimanapun, kebiasaannya, istilah startup ini dikhususkan kepada syarikat yang menggunakan teknologi dalam model perniagaan mereka.
Kembara Kapital merupakan sebuah firma modal teroka tempatan yang memfokuskan pelaburan dalam syarikat-syarikat startup peringkat permulaan di Asia Tenggara. Buat masa ini, Kembara Kapital memiliki pelaburan dalam beberapa buah syarikat berasaskan teknologi seperti Naluri dan Pandai.
Setakat Januari 2025, terdapat lebih 4,500 syarikat startup yang wujud di Malaysia, menurut Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi (MOSTI).
Kenapa Startup Sering Gagal?
Apabila ditanya mengenai syarikat-syarikat startup yang menghadapi kegagalan, Reez berkata, ia malah mungkin lebih besar daripada angka 60% yang dilaporkan tersebut. Beliau menjelaskan, sebagai rule of thumb dari kaca mata pelabur, kebiasaannya hanya ⅓ daripada syarikat startup yang dilaburkan mereka mampu bertahan untuk jangka panjang dan mencapai kejayaan yang luar biasa.
⅓ lagi dikategorikan sebagai ‘zombie’, iaitu syarikat startup yang mempunyai prestasi suam-suam kuku sahaja. Manakala, baki ⅓ lagi mengalami kegagalan dan tidak mendatangkan pulangan yang diharapkan para pelabur.
“Jadi, kita sebagai pelabur kita akan jangka perkara itu. Tapi sudah tentu kita akan cuba sedaya upaya untuk menambah baik peluang untuk berjaya bagi semua syarikat yang kita labur.”
Reez turut menghuraikan kebanyakan syarikat startup menemui kegagalan sejak awal lagi kerana berpunca daripada model perniagaan mereka sendiri. Menurut beliau, kegagalan berlaku kerana ramai pengasas syarikat startup menawarkan produk atau perkhidmatan yang tidak menyelesaikan masalah sebenar yang dihadapi orang ramai.
Reez mengibaratkan produk atau perkhidmatan yang ditawarkan startup ini sebagai dua jenis — painkiller dan vitamin.
“Kita selalu tekankan adakah business model atau produk yang cuba dibawa ke pasaran itu sama ada adalah painkiller ataupun vitamin. Kalau katakan dah jumpa ramai orang dan dalam banyak-banyak benda yang dibincangkan, ada satu benda ini yang menjadi masalah paling besar kepada semua orang. Tapi macam tak ada orang yang boleh selesaikan lagi. Jadi, maknanya ada peluang kepada startup untuk selesaikan. Ini yang kita panggil sebagai painkiller.”
Sebaliknya, produk yang bersifat vitamin pula cenderung untuk menyelesaikan isu-isu yang kurang kritikal atau hanya menambah baik kepada sesuatu yang sudah sedia ada. Ia lebih kepada memenuhi keinginan (nice to have) sahaja, berbanding keperluan (must have).
“Jadi, contohnya kalau dah makan Panadol itu kita rasa lega. Itu kita panggil painkiller. Memang semua orang perlukan. Tetapi, kalau kita jumpa orang-orang yang sama tadi, tapi dia kata ada satu masalah ini, tapi mungkin tidak begitu serius, jadi mungkin mereka memerlukan suplemen atau vitamin sahaja. Namun, mungkin produk ini tidak ada potensi yang besar. Sebabnya, orang ramai mungkin rasa mereka tidak begitu memerlukannya. Dia jadi macam suatu kehendak sahaja, bukanlah satu keperluan.”
Uji Idea dan Buat Kajian Pasaran: Formula Awal Kejayaan Startup
Bagi mengurangkan risiko kegagalan di kemudian hari, Reez menegaskan betapa pentingnya untuk pengasas syarikat startup menguji idea mereka dan menjalankan kajian pasaran sebelum membangunkan sesuatu produk. Ini kerana apa yang lebih membimbangkan ialah ramai pengasas startup yang terlalu ghairah dengan idea mereka sehingga gagal menilai sama ada masalah yang ingin diselesaikan itu benar-benar penting bagi pengguna.
“Seperti yang saya sebutkan tadi, kalau ada satu idea, kita boleh buat satu mock-up, proof of concept yang ringkas atau Minimum Viable Product (MVP). Kemudian, kita jalankan kajian, keluar dan bersembang dengan orang ramai. Tanyakan kepada mereka, ‘Apa masalah yang anda hadapi?’ ‘Kalau ada produk ini, boleh selesaikan tak masalah anda?’ Sembang dan dapatkan maklum balas daripada seramai orang yang mungkin untuk mendapatkan data. Daripada situlah kita akan tahu sama ada idea kita itu akan jadi vitamin ataupun painkiller.”
Tambah beliau, proses kajian pasaran yang dijalankan ini juga sebenarnya merupakan medium terbaik untuk menambah baik kualiti produk atau perkhidmatan yang ingin ditawarkan. Maklum balas yang diterima daripada orang ramai merupakan aset penting bagi pengasas syarikat startup mengenal pasti kelemahan atau jurang yang wujud dalam idea mereka.
“Jadi, pada peringkat awal, apa yang penting ialah proses testing atau pengujian. Ia bukan tentang mengumpul RM10 juta atau apa-apa jumlah dana sekalipun. Bukan juga soal mendapatkan pembiayaan. Sebaliknya, ia adalah tentang menguji idea yang kita ada, sama seperti mana kita menjalankan eksperimen. Inilah antara cara-cara untuk mengurangkan risiko dan meningkatkan peluang untuk berjaya bagi startup.”
Pelabur: “Sila balik kalau anda cuma bawa slaid PowerPoint!”
Malah, menurut Reez, walau sehebat atau secanggih mana sekalipun idea yang dimiliki oleh pengasas sesebuah syarikat startup, ia tidak mencukupi untuk meyakinkan pelabur begitu sahaja. Lebih-lebih lagi dalam dunia pelaburan yang berisiko tinggi, para pelabur tidak akan semudah-mudahnya menyerahkan wang mereka hanya berdasarkan idea di atas kertas atau pembentangan PowerPoint semata-mata.
Reez yang sebelum ini pernah berkhidmat di Khazanah Nasional Berhad menjelaskan, pelabur ingin melihat bahawa pengasas telah berusaha bersungguh-sungguh terlebih dahulu dalam menguji idea mereka serta mengenal pasti keperluan sebenar pengguna. Apa yang para pelabur mahukan adalah bukti yang konkrit — sama ada dalam bentuk maklum balas pelanggan, data ujian awal atau prototaip asas yang boleh menunjukkan potensi serta daya saing produk tersebut dalam pasaran.
“Sekurang-kurangnya bagi kami di Kembara Kapital, kami tidak akan melabur hanya berdasarkan PowerPoint kosong semata-mata. Maksudnya, kalau seseorang datang bawa idea, kemudian terus minta dana RM5 juta, kami memang tidak akan berikan semudah itu. Apa yang kami akan katakan ialah: “Pergi dahulu, luangkan masa sebulan dua untuk uji idea tersebut, buat eksperimen, dan kemudian datang semula kepada kami. Ceritakan apa yang kamu dapat.” Kalau daripada situ kami nampak ada potensi, mungkin kami akan beri dana permulaan yang kecil.”
Apa Yang Kita Boleh Belajar Dari FashionValet?
Apa yang berlaku kepada FashionValet baru-baru ini mungkin boleh djjadikan iktibar buat pengasas-pengasas syarikat startup atau mana-mana individu yang berhasrat menceburi bidang perniagaan.
FashionValet, sebuah syarikat startup tempatan berasaskan fesyen dan pakaian yang suatu ketika dahulu pernah menjadi sebutan ramai, mengalami kerugian besar dan akhirnya terpaksa menamatkan operasinya walaupun telah menerima pelaburan bernilai RM47 juta daripada Khazanah Nasional Berhad dan Permodalan Nasional Berhad (PNB). Malah, pengasasnya kini sedang menghadapi pertuduhan di mahkamah atas dakwaan menyalahgunakan wang pelaburan tersebut.
Menjelang tahun 2022, FashionValet Sdn Bhd merekodkan kerugian terkumpul (accumulated losses) sebanyak RM127.6 juta meskipun hasil mereka meningkat hampir dua kali ganda dari RM62.6 juta pada tahun 2018 kepada RM112.8 juta pada tahun 2022.
Mengulas mengenai kegagalan FashionValet, Reez menjelaskan selain daripada kajian pasaran dan proses pengujian yang dilakukan di peringkat awal, syarikat startup juga harus lebih peka dengan perubahan gaya hidup pengguna agar dapat bertahan dalam mendepani cabaran hebat dunia perniagaan.
Beliau berkata apa yang berlaku ialah kebanyakan syarikat e-commerce berkembang pesat ketika pandemik COVID-19. Pelbagai sekatan yang dilaksanakan pada ketika itu seperti penggantungan aktiviti ekonomi dan penjarakan sosial telah menyebabkan ramai orang bergantung kepada platform atas talian untuk berbelanja.
Walau bagaimanapun, trend tersebut berubah apabila aktiviti ekonomi dibuka semula pasca pandemik dan orang ramai berasa teruja untuk kembali berbelanja secara fizikal di gedung-gedung membeli belah. Perubahan trend sebegini berkemungkinan besar menyumbang kepada jualan yang lebih rendah kepada syarikat-syarikat e-commerce seperti FashionValet yang lebih memfokuskan kepada jualan secara dalam talian.
Fenomena ini turut diakui oleh syarikat-syarikat e-dagang yang lain. Shopee dalam Laporan Tahunan 2022 misalnya menyatakan bahawa pembukaan semula ekonomi pasca pandemik telah menyebabkan pengguna kurang berinteraksi dengan platform e-dagang, sekali gus membawa kepada penurunan dalam trend perbelanjaan mereka di Shopee.
Di peringkat global, trend yang sama juga dialami oleh syarikat-syarikat e-dagang fesyen di luar negara seperti Farfetch, Mytheresa dan Yoox-Net-a-Porter. Pada 2022, Farfetch merekodkan penurunan nilai sebanyak 6% dalam purata tempahan yang dibuat oleh pelanggan (Average Order Value (“AOV”)) di platform membeli-belah nya, walaupun hasil yang dijana menerusi platform tersebut serta jumlah pelanggan aktif masing-masing meningkat.
Tempoh “Bakar Duit”, Tidak Semua Syarikat Startup Mampu Bertahan
Namun begitu, Reez berkata walaupun situasi ini turut dirasai oleh syarikat-syarikat e-dagang lain, strategi yang digunakan mereka mungkin berbeza untuk bertahan semasa dan selepas pandemik COVID-19, terutamanya untuk syarikat-syarikat yang lebih besar seperti Shopee dan Zalora.
“Mereka ada modal yang besar daripada pelabur global yang membolehkan mereka menampung kerugian untuk jangka masa panjang,” jelas Reez sambil mengaitkannya dengan apa yang dipanggil sebagai war of attrition, iaitu situasi di mana siapa yang boleh bertahan paling lama akan menang. Perkara ini menyebabkan syarikat startup yang mempunyai dana pelaburan lebih kecil seperti FashionValet, tidak mampu bersaing dan bertahan dalam tempoh yang lama meskipun mempunyai idea dan produk yang bagus.
Shopee dan Grab merupakan antara syarikat-syarikat startup yang membakar duit dengan banyak di fasa awal perniagaan mereka. Strategi ini dilaksanakan bagi menyingkirkan pesaing serta menguasai sebahagian besar pasaran tempatan. Antara taktik-taktik yang digunakan adalah dengan menawarkan pelbagai promosi kepada pelanggan, subsidi kepada vendor serta pemasaran besar-besaran bagi mengukuhkan kedudukan mereka.
Reez turut menjelaskan fenomena “membakar duit” dalam kalangan syarikat startup ini muncul dengan ketara selepas krisis kewangan global 2007/2008, apabila ramai pelabur mula memasuki sektor modal teroka (venture capital) dan ekuiti persendirian (private equity) untuk mencari pulangan tinggi. Apa yang berlaku selepas itu ialah banyak dana dikumpul dalam sektor ini.
Walau bagaimanapun, apa yang menjadi masalah ialah ramai pelabur dan pengasas syarikat startup mengamalkan strategi “growth at all costs”, kata Reez. Ini bermaksud mereka lebih fokus untuk menguasai pasaran dan meningkatkan jumlah pengguna, tanpa mengambil kira kos tinggi yang terpaksa ditanggung.
Bagi sebilangan pengasas startup, strategi ini juga kadangkala digunakan sebagai peluru ataupun justifikasi untuk memohon pelaburan pada pusingan seterusnya, dengan menunjukkan mereka telah mencapai sebahagian sasaran milestone yang telah ditetapkan.
Teruskan ikuti Ekonomi Rakyat untuk bahagian kedua wawancara bersama Reez tentang bagaimana mencari pelabur yang baik, apa peranan Venture Capital dalam membantu perniagaan dan bagaimana menentukan nilai syarikat anda ketika berunding dengan pelabur berpotensi.
Kembara Kapital, merupakan sebuah syarikat modal teroka peringkat awal dengan dana $2 juta yang memfokuskan pelaburannya terhadap syarikat-syarikat luar biasa di peringkat pre-Seed dan Seed dalam sektor-sektor berpotensi tinggi di Asia Tenggara: kecerdasan buatan (AI), kesihatan digital, kelestarian, dan deep tech. Sektor-sektor ini menawarkan peluang inovasi kepada bakat tempatan untuk menangani cabaran serantau.
Kami beroperasi sebagai rakan kongsi yang komited dan terlibat secara langsung – mampu untuk bergerak pantas dan cukup berpengalaman untuk membantu pengasas mencapai kejayaan jangka masa panjang. Portfolio kami, iaitu Naluri, Pandai dan Axross menunjukkan potensi pertumbuhan yang kukuh dengan unjuran pulangan kira-kira 3 kali ganda daripada pelaburan asal.
Kembara Kapital kekal komited untuk terus menyokong syarikat-syarikat disruptif yang berpotensi tinggi di rantau ini pada peringkat awal, meskipun ekosistem di Asia Tenggara dijangka akan menjadi semakin matang dengan modal semakin terhad.
Jika anda mempunyai sebarang idea perniagaan ataupun syarikat berasaskan teknologi yang memerlukan sokongan untuk dikembangkan, Reez boleh dihubungi melalui emelnya di reez@kembarakapital.com .
